Gesigneerd r.o. 'h.v.d.velde'
Henri van de Velde (1896-1969)
'De verzoeking van Antonius' heeft talloze schilders geïntrigeerd en geïnspireerd.
Hoe is het mogelijk dat iemand niet bezwijkt voor zoveel verrukkelijke
verleidelijkheden en zich, door ascetisch te leven, geheel aan de bijbelse leer
wijdt? In de 15e, 16e en 17e eeuw is dit thema door tientallen kunstenaars geschilderd
onder wie Lucas van Leyden, Jeroen Bosch en Pieter Brueghel en in de
19e eeuw door bijvoorbeeld Paul Cézanne en Félicien Rops. Nog recenter zijn de
magistrale werken van Salvador Dali (1946), Leonora Carrington (1947) en
Sidney Nolan (1952), die alle in beroemde musea hangen.
Het hier afgebeelde schilderij van Henri van de Velde zit boordevol symboliek,
die ons steeds opnieuw verrast. De maagdelijke onschuld wordt door als varkens
vermomde duivels 'op een presenteerblaadje' aangeboden, maar kluizenaar en
wonderdoener Antonius is niet te verleiden. Kalm houdt hij zijn handen
gevouwen op de bijbel, die rust op een gloeiend rood (de kleur van gevaar) kleed.
Het in staat zijn tot zoveel standvastigheid heeft de mensheid door de eeuwen
heen bezig gehouden en danig gefrustreerd.
De in Amsterdam geboren Hendrik (Henri) van de Velde (niet te verwarren met
Henry Clemens van de Velde, de Belgische architect/kunstenaar) wordt in de
kunstlexicon van Pieter A. Scheen een bijzonder begaafd kunstenaar genoemd.
Hij mag dan vandaag de dag enigszins vergeten zijn, rond 1940 geldt hij als
een van de belangrijkste Nederlandse schilders. Zo hebben het Rijksmuseum
in Amsterdam en het Singer museum in Laren werk van hem.
Op jonge leeftijd krijgt Henri van de Velde les van H.M. Krabbé en later
bekwaamt hij zich onder meer in Parijs en Florence in de traditionele fijnschilders
technieken van de grote klassieke, Franse en Italiaanse kunstenaars. Ook
verdiept hij zich in oude alchemistische recepturen om zelf verf te maken.
Jarenlang is hij lid van verschillende Amsterdamse en Gooise kunstgenoot
schappen. De niet onbemiddelde Van de Velde wordt ook wel een naïeve idealist
genoemd, die elke moderne stroming in de schilderkunst verfoeit en zich er zelfs
dusdanig tegen afzet, dat je kunt stellen dat hij een op Antonius geïnspireerde
standvastigheid demonstreert, die maar weinig is begrepen. . .
Bij Actueel staan twee berichten over Henri van de Velde:
Essay: Het omstreden schilderij 'De nieuwe mensch'
Rijksmuseum ontdoet 'De nieuwe mensch' van nazi-etiket
